Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankasının (TCMB) blog sayfası Merkezin Güncesi’nde yer alan “Kartlı Harcama Tercihlerinde Son Periyot Eğilimler” başlıklı tahlilde, dijital kanalların yaygınlaşmasının ve yüksek enflasyonla birlikte nakit taşıma maliyetinin artmasının banka ve bireysel kredi kartlarının (BKK) kullanımını artırdığı söz edildi.
Merkezin Güncesi’nde, “Kartlı Harcama Tercihlerinde Son Devir Eğilimler” başlıklı bir tahlile yer verildi.
Tahlilde, “Dijital kanalların yaygınlaşması ve yüksek enflasyonla birlikte nakit taşıma maliyetinin artması banka ve ferdî kredi kartlarının (BKK) kullanımını artırıyor. Kartların nakit avans ve vadeli ödeme imkanları ile tüketicilere borçlanma imkanı sunması da bu gelişime katkı sunuyor. Son yıllarda görülen yüksek enflasyonun da tesiri ile kartlı harcama bakiyesi nominal ve gerçek bazda bariz bir biçimde yükseliyor. Bu yazıda, kartlı harcama bakiyesinde gözlenen gerçek artışı inceliyoruz ve ödeme aracı tercihlerinde bireylerin nakit yerine kart kullanımına yönelmesinin bu artışta kıymetli bir belirleyici olduğunu gösteriyoruz.” sözleri kullanıldı.
125 MİLYON KREDİ VAR
Türkiye’de yaklaşık 28 milyon aktif kredi kartı kullanıcısı, 125 milyon kredi kartı, 191 milyon banka kartı bulunurken kartlı harcamaların toplam hacminin 12,8 trilyon Türk lirasına ulaştığı belirtilen tahlilde, şunlar kaydedildi:
“2021 yıl sonundan 2023 yılının üçüncü çeyreğine kadar faizlerin enflasyonun görece altında kalması bakiye büyümesindeki süratli artışta kıymetli rol oynadı. Lakin kredi kartı ile yapılan harcamaların artışında kartla borçlanma maliyetinin dışındaki faktörler de tesirli. Kart ile yapılan harcamaların artmasında kartlı ödeme metotlarının kullanım kolaylığı sunması, salgın periyoduyla birlikte temassız ödeme tercihinin süratli bir biçimde artması ve nakit taşımanın azalması da kıymetli bir yer tutuyor. Hakikaten, birebir devirde rastgele bir borçlanma imkanı sunmayan banka kartları ile yapılan harcamalarda kredi kartlarına nazaran daha yüksek oranda bir gerçek artış yaşanması bu görüşü destekliyor. 2015 yılından günümüze kredi kartıyla yapılan harcamalar gerçek bazda 2 kat artarken banka kartlarıyla yapılan harcamalar yaklaşık 3 kat artış gösteriyor. Bu artışın tamamına yakınının (kredi kartlarında yüzde 100’ü, banka kartlarında yüzde 80’i) 2021 yılı sonrasında gerçekleştiği görülüyor.”
SALGIN SONRASI DEĞİŞİM
Kredi kartı ile yapılan süreç adetlerinin Kovid-19 salgını sonrası periyotta kartlı ödemede finansal teknolojilerin gelişmesinin de tesiriyle kıymetli oranda arttığına işaret edilen tahlilde, salgın öncesi periyotta BKK süreç adetlerinin yıllık yaklaşık 4 milyar civarında iken, 2024 yılı prestijiyle bu ölçünün 10 milyara yaklaştığı aktarıldı.
Tahlilde, ayrıyeten salgınla birlikte ivmelenen ve ödeme sistemlerindeki teknolojik altyapının gelişimiyle desteklenen temassız ödeme tercihlerinin (banka kartı dahil) yaygınlaşmaya devam ettiği ve 2015 yılında ayda sadece 2 milyon temassız ödeme süreci yapılırken mevcut periyotta her ay 1 milyar adetin üzerinde temassız ödeme süreci gerçekleştiği bildirildi.
TAKSİTSİZ HARCAMA ARTIYOR
Ödeme tercihlerinin nakit kullanımından kart kullanımına kaymasının hane halkı harcama çeşitlerine de yansıdığı söz edilen tahlilde, “Gayrisafi yurt içi hasılanın (GSYİH) en büyük kalemi olan hane halkı tüketim harcamalarında BKK ile taksitsiz yolla yahut banka kartı ile yaptığı harcamaların hissesi son yıllarda artıyor. Örneğin, banka kartı ile yapılan harcamaların toplam hane halkı tüketimindeki hissesi yüzde 6,8’den yüzde 10’un üzerine, taksitsiz kredi kartı hissesi ise yüzde 21’den yüzde 34’e ulaştı.” denildi.
Tahlilde, BKK harcamalarının yaklaşık dörtte üçünün taksitsiz yolla yapılıyor olmasının ve nakit avans kullanım hacminin toplam kartlı harcamalarda düşük bir hisseye sahip olmasının da kredi kartlarının borçlanma gayesiyle kullanılma eğiliminin düşük olduğu görüşünü desteklediği aktarılarak, dolanımdaki paranın enflasyondan düşük büyüme oranının, daha fazla kişinin günlük süreçlerinde nakit yerine kartları tercih ediyor olduğu görüşünü desteklediği belirtildi.
Evvelki yıllarda tarihi yüksek düzeylere çıkan kartlı harcama bakiyelerinin, tüketici ödeme alışkanlıklarında enflasyonist baskılar ve nakit yerine kart kullanımının getirdiği kolaylık nedeniyle ortaya çıkan değerli bir değişikliği yansıttığı kaydedilen tahlilde, “Politika yapıcıların ve analistlerin iktisattaki talep şartlarını ve hane halkı borcunu değerlendirirken devam etmesi beklenen bu davranış değişikliklerini dikkate alması gerekiyor. Çoğunlukla borçlanma gereksinimlerinden bağımsız olan kart kullanımındaki artış, borçlu talebindeki artıştan çok harcama davranışındaki değişimi yansıttığı için, sadece kredi kartı kullanımı üzere klasik göstergelere dayalı çıkarımlar yanlış yorumlara neden olabiliyor.” değerlendirmesine yer verildi.