Son vakitlerde artış gösteren akran zorbalığı olayları, velileri ve eğitimcileri endişelendiriyor. Bilhassa, ortaokul ve liselerde daha fazla yaşanan olaylar, sorunun boyutlarını gözler önüne seriyor. Uzmanlar, zorbalığın çocukların psikolojisi üzerinde kalıcı hasarlar bırakabildiğini ve acil tedbirler alınması gerektiğini belirtiyor.
Akran zorbalığı, psikolojide, bir kişinin sahip olduğu fizikî ve toplumsal gücü kendisinden daha zayıf bireylere karşı şiddet kullanarak gösterme eforu olarak tanımlanıyor.
Klinik Psikolog Hüseyin Erol, zorbalık kavramın gün geçtikçe tarifinin değiştiğine dikkat çekiyor. Erol’a nazaran, yalnızca fizikî ve kelamlı zorbalık değil, ‘siber zorbalık’ üzere yeni kavramlar da ortaya çıkıyor. Bilhassa toplumsal medyanın yaygınlaşması, şiddet içerikli bilgisayar oyunları ve şiddete özendiren dizi ve sinemaların artması çocukları zorbalığa hakikat itiyor.
Klinik Psikolog Hüseyin Erol NASIL ANLAŞILIR?
Zorbalığa uğrayan çocuk ve ergenler, ekseriyetle bu durumu ailelerine anlatmaya çekiniyor. Pekala ebeveyneler çocuklarının zorbalığa maruz kaldığını nasıl anlayabilir? Erol, bu sorunun yanıtını şöyle veriyor: “Zorbalığa maruz kalan çocukların ortak özelliklerinden biri susmaktır. Zira başlarına diğer bir şeyin daha gelmesinden korkarlar. Bu çocuklar, şayet zorbalığı okulda görmüşlerse, çeşitli mazeretler bularak okula gitmemeye çalışırlar. Konuttan çıkmayı istememek, beslenmeye karşı direnç sergilemek, erken uyumaya çalışmak ya da ‘uykum var’ diyerek odasına çekilmek, derslere odaklanmakta sorunlar yaşamak, derslerindeki muvaffakiyetinde düşüş yaşanması ve okulla ilgili nefret telaffuzları kullanmak, bir zorbalığa maruz kaldığını düşündürebilir.
SONUÇLARI NE OLUR?
Erol, akranları tarafından fiziki ya da kelamlı zorbalığa maruz kalan çocukların yaşayabileceği travmalarla ilgili ebeveynleri şu sözlerle uyarıyor: “Zorbalığa maruz kalan çocuklar, önemli ruhsal sorunlar yaşıyorlar. Değersizlik duygusu, ağır korku sorunları ve okula gitmeye karşı direnç üzere fobiler yaratabiliyor. Bu durum, okuldan kopmayı, eğitim hayatından kopmayı ya da istenilen randımanı sürdürememek üzere sonuçları da beraberinde getirebiliyor. Kimi çocuklarda akran zorbalığı, depresyona ve hayatını etkileyebilecek önemli travmalara yol açabiliyor.”
EBEVEYNLER NE YAPMALI?
Eğitim gördüğü okulda ya da toplumsal etrafında zorbalıkla karşılaşan çocukların, yaşamış oldukları travmayı atlatabilmesi için ailenin vereceği dayanak büyük bir ehemmiyete sahip. Psikolog Erol’a göre, ebeveynlerin gerçek formda yaklaşamaması daha büyük sıkıntılara yol açabilir: “Zorbalığa maruz kalan çocuklar, kendilerini suçlayabiliyorlar. ‘Keşke ben orada bulunmasaydım’, ‘Keşke benden su istediğinde getirseydim’, ‘Ben onun dediğini yapsaydım bana vurmazdı’ üzere cümleler kullanarak kendilerini suçlama yoluna gidebiliyorlar. Öncelikle; çocuğun bir kusuru olmadığını uygun bir lisanla anlatmamız gerekiyor. Neler yaşadığını öğrenebilmek için de uygun bir lisanla konuşmak gerekiyor. Veliler, çocuklarının yanında olduğunu gösterebilmeli ve destekleyici adımlar atmalıdır. Zorbalığı yaşamış çocuğumuzu yargılamadan dinlemek gerekiyor. ‘Neden orada bunu yapmadın’ üzere cümleler kullanmamak gerekiyor. Ebeveynlerin empati kurarak çocuğunu irtibata açık hale getirmesi lazım. Zira, unutmayalım ki çocuklar yetişkinler üzere her sorunu uygun sözlerle ifade edemeyebilirler.”
‘ZORBA’ İÇİN NE YAPILMALI?
Erol, zorbalığa uğrayan kadar ‘zorba’nın da konuşulması gerektiğini söylüyor. Çünkü, çocuğu zorbalık yapmaya iten birçok etken bulunuyor. Zorbalığa uğrayan çocuk ya da ergenler gözetiliyorken, zorbalık yapanın da bir çocuk olduğunun unutulduğunu belirten Erol son olarak şunları söylüyor:
“Uzmanların, öğretmenlerin ve ailelerin üstünde durması gereken bahislerden biri de zorbanın kim olduğudur. Pekala nedir zorba? Kısaca açıklamak gerekirse, okul içinde güçlü olan ya da güçlü olduğuna inanarak gücünü göstermeye çalışanlardır. Zorbalar; güçleri yüksek, düşünmeden davranabilen, empati kurma yeteneği zayıf, toplumsal ilgileri zayıf, saldırganlık eğilimi yüksek olan bireylerdir. Zorbalar, birçok vakit bu tarafları ile tanınan olduklarını düşünür ve kendisine ilgi duyan bir etraf yaratmaya çalışır. Zorbaları bu tarafları ile tanıyıp, buna nazaran uygulanacak takviye programlarıyla, zorbalığın önüne geçilebileceğini düşünüyoruz. Unutulmamalıdır ki, bu şiddet çeşidinde her iki taraf da çocuktur.”